Hôm nay (31/05) là ngày toàn thế giới không hút thuốc. Ở Việt Nam, ngày này cũng nằm trong tuần lễ phòng chống tác hại thuốc lá kéo dài từ ngày 26/05 đến 31/05. Nhưng tình hình hút thuốc ở Việt Nam có lẽ không giảm mà còn đang tăng. (Sản lượng thuốc lá điếu của VN đã tăng gần gấp đôi từ năm 2000–2007 — 4 tỉ bao!)

Có nguồn cho biết có đến 40.000 người Việt chết mỗi năm vì các bệnh liên quan đến thuốc lá. Nếu so với số người chết vì hệ thống giao thông kinh khủng ở Việt Nam thì con số này gấp đến 4 lần. Nhiều gia đình ở Việt Nam thuộc dạng nghèo và đang chi trả tiền cho thuốc lá nhiều hơn bất kỳ dịch vụ y tế hay giáo dục nào. Có nghĩa là nếu không hút thuốc nữa thì khả năng thoát nghèo là cao hơn nhiều.

Trong thuốc lá có hơn 4.000 loại chất độc đủ kiểu. Người hút thuốc lá có đầu lọc vẫn hít rất nhiều các chất độc này vào người. Những người hút thuốc bị động (không hút thuốc nhưng hít phải khói thuốc) còn chịu tác động lớn hơn vì phải hít trực tiếp các chất độc. Khó có thể nói ở thời đại này, phì phèo điếu thuốc ở nơi công cộng là hành động văn minh.

Về phía người dân là như vậy, phía chính phủ cũng đóng góp không nhỏ trong việc tăng lượng người hút thuốc và chết vì hút thuốc hàng năm: giá thuốc lá ở Việt Nam thấp nhất thế giới trong khi giá sữa cao nhất thế giới. No doubt người ta có xu hướng hút thuốc hơn là ăn uống khỏe mạnh.

Ảnh trong bài do tôi tự thêm vào.

Theo báo Tuổi Trẻ Online:

Nghịch lý giá sữa và thuốc lá

Giá sữa ở VN đắt nhất thế giới, điều đó đã được Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng VN xác định tại một cuộc hội thảo về sữa cách đây hơn một tuần.

Còn giá thuốc lá, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã chia làm sáu mức, VN xếp hàng thứ năm. Theo đó, các nước đẩy giá thuốc lá lên cao ngất ngưởng trên 5 USD/gói 20 điếu gồm những nước thuộc Tây Âu, Canada, Singapore. Dẫn đầu trong nhóm “đắt đỏ” này là Anh với giá một gói thuốc lá khoảng 5 bảng Anh, tức khoảng 130.000 đồng VN! Mỹ nằm trong nhóm thứ nhì với giá bán từ 4-4,99 USD/gói! Còn VN nằm ở nhóm 5/6 với mức giá từ 1-1,99 USD/gói. Xem trong bản đồ giá thuốc lá của WHO, chỉ vài quốc gia có giá thuốc lá rẻ hơn ta là Argentina, Paraguay, Kazakhstan, Indonesia với mức dưới 1 USD/gói.

Kết hợp giữa bảng giá sữa và giá thuốc lá, chúng ta có một bài toán quy đổi thú vị như sau: tại VN, mức giá sữa bình quân là 1,4 USD/lít nên một gói thuốc lá gần bằng một lít sữa. Tại New York, một gói thuốc lá tương đương 10 lít sữa. Tại Ấn Độ, một quốc gia có giá bán thuốc lá tương đương VN, giá một gói thuốc lá hơn 2 lít sữa…

Thật kỳ lạ, sữa – mặt hàng mang tính chiến lược đối với sức khỏe người dân, với sự phát triển của trẻ em – lại đắt nhất thế giới; trong khi thuốc lá – mặt hàng độc hại cho sức khỏe con người – lại vào loại rẻ có hạng của thế giới! Đó là một nghịch lý tại VN, mà một khi chúng ta chưa xóa bỏ được điều kỳ dị đó thì chưa thể gọi là một đất nước văn minh!

Một kinh nghiệm mà tiến sĩ Bill ONeill – tổng thư ký Hiệp hội Sức khỏe Anh – muốn chia sẻ với mọi quốc gia trên thế giới, đó là nhà nước hãy tích cực làm giàu ngân sách bằng cách đánh thuế thuốc lá thật cao. Kinh nghiệm của Chính phủ Pháp cho thấy cứ mỗi khi ngân sách thâm thủng, việc “gỡ” lại bằng thuế thuốc lá là biện pháp mà người dân hài lòng nhất. Bên cạnh đó, thống kê cũng đã cho thấy cứ tăng 10% giá thuốc lá sẽ có 4% dân ghiền bỏ thuốc.

Thế thì VN tại sao không nhanh chóng áp dụng kinh nghiệm đó?

Toàn bài Giá thuốc lá ở Việt Nam rẻ nhất thế giới ở báo Tuổi trẻ:

TT – Hôm nay (31-5) là Ngày thế giới không thuốc lá. Các nghiên cứu tại VN cho thấy những hậu quả do hút thuốc lá gây ra đã lên đến mức báo động: 25 căn bệnh khác nhau, trong đó có ung thư phổi, nhồi máu cơ tim và phổi tắc nghẽn mãn tính. Thế mà, tại các gia đình nghèo ở VN, chi phí mua thuốc lá đã lớn hơn phần chi cho y tế và giáo dục!

Gia đình nghèo VN: Chi mua thuốc lá cao hơn chi y tế và giáo dục!

Nghiên cứu “Chi phí khám chữa bệnh liên quan hút thuốc lá” của thạc sĩ Vũ Xuân Phú và Đặng Vũ Trung (ĐH Y tế công cộng) cho thấy tổng chi phí xã hội do ba loại bệnh phổ biến có nguyên nhân từ hút thuốc lá gồm ung thư phổi, nhồi máu cơ tim và phổi tắc nghẽn mãn tính là 1.160 tỉ đồng, trong khi thuốc lá liên quan tới 25 căn bệnh khác nhau thì chi phí còn lớn hơn nhiều. Tại các gia đình nghèo ở VN, chi phí mua thuốc lá đã lớn hơn phần chi cho y tế và giáo dục!

Giá quá rẻ, mua quá dễ

Ông Lý Ngọc Kính – Chương trình phòng chống tác hại của thuốc lá – đánh giá thuốc lá ở VN vào loại rẻ nhất thế giới khiến thanh thiếu niên mới bắt đầu hút thuốc dễ tiếp cận với thuốc lá hơn. Bà Hoàng Anh – Tổ chức Health Bridge tại Hà Nội, một tổ chức chuyên về phòng chống tác hại của thuốc lá – cho biết cùng nhãn thuốc M thì giá một gói thuốc ở VN rẻ nhất thế giới. Chưa kể VN đang có những loại thuốc lá chỉ trên 2.000 đồng/gói, mức giá không có ở bất kỳ đâu.

Cũng theo bà Hoàng Anh, giá thuốc lá rẻ một phần do thuế thuốc lá ở VN vào loại thấp nhất thế giới. Hiện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã khuyến cáo thuế thuốc lá nên ở mức 65%/giá bán lẻ, nhưng tại VN mới đạt 46%.

Trong khi đó tại Thái Lan, Chính phủ Thái đã tăng thuế thuốc lá đều đặn 9 lần trong 15 năm từ 1992-2007 và hiện ở mức 80% giá bán buôn, vì vậy lượng thuế thuốc lá thu được từ 450 triệu USD năm 1992 lên 1,2 tỉ năm 2007. Chính vì lý do này, bà Phan Thị Hải – Chương trình phòng chống tác hại của thuốc lá – cho hay sản lượng thuốc lá Thái Lan chỉ bằng 1/2 VN, lượng người hút thuốc lá cũng chỉ bằng 2/3 nhưng thuế thu được gấp 2-3 lần VN.

Tại cuộc họp báo tổ chức đầu tuần này tại Hà Nội, ông Lý Ngọc Kính đánh giá khi tăng thuế lên 20%, giá bán lẻ tăng 10% sẽ giúp Chính phủ thu thêm thuế thuốc lá 1.500-2.000 tỉ đồng/năm. Lợi ích lớn hơn nhiều là sẽ tránh được 100.000 ca tử vong sớm do thuốc lá tính đến năm 2050.

Theo bà Phan Thị Hải, năm 2008 VN thu được 7.500 tỉ đồng từ thuế thuốc lá, cao hơn 1.000 tỉ so với trước đây do thực hiện tăng thuế. Đã có những ý kiến lo ngại tăng thuế sẽ làm tăng thuốc lá nhập lậu. Tuy nhiên, ông Kính cho rằng các nhãn thuốc nhập lậu vào VN chủ yếu là thuốc lá đắt tiền như 555, Jet, Hero, Marlboro, Dunhill đều là những loại giá cao hơn thuốc lá sản xuất trong nước. “Người hút thuốc VN thường coi thuốc lá nhập lậu có chất lượng cao hơn thuốc sản xuất trong nước. Mua thuốc lá tại VN rất dễ” – ông Kính lý giải.

Theo nghiên cứu “Chi phí khám chữa bệnh liên quan hút thuốc lá”, các hộ nghèo VN có người hút thuốc phải chi 5% thu nhập gia đình vào thuốc lá, bằng 1,5 lần chi phí cho y tế/người và gần bằng mức chi cho giáo dục/người.

Chương trình phòng chống tác hại của thuốc lá cho biết qua các nghiên cứu cho thấy khu vực Nam Trung bộ và ĐBSCL có tỉ lệ người hút thuốc lá cao nhất, nhóm tuổi hút thuốc lá cao nhất là 25-44 tuổi và nghề nghiệp hút thuốc lá nhiều nhất là xây dựng và lái xe. Sản lượng thuốc lá điếu của VN đã tăng gần gấp đôi từ năm 2000-2007 và đã ở mức 4 tỉ bao! Trong khi nếu không chi cho thuốc lá, sẽ có hàng triệu người nghèo được hỗ trợ để thoát nghèo.

Nửa vời, cấm cho có

Theo ông Lý Ngọc Kính, hiện chưa có thống kê nào về lượng người bị phạt do vi phạm quy định cấm hút thuốc lá nơi công cộng tại VN. “Có quy định đầy đủ về cấm hút thuốc lá nơi công cộng nhưng tổ chức thực thi rất yếu, quy định chưa đi vào cuộc sống”, bà Phan Thị Hải cho biết.

Theo Chương trình phòng chống tác hại của thuốc lá, quy định phòng chống tác hại của thuốc lá ở VN khá đầy đủ, ngay quy định cấm hút thuốc tại nhà ga, bến tàu, bến xe, sân bay, phương tiện giao thông công cộng đã ban hành nhiều năm nhưng cơ quan chức năng chưa tổ chức lực lượng thanh tra, kiểm tra hay có phương án xử phạt người vi phạm! Nửa vời nên cấm cũng là cấm cho có!

Một chính sách cũng rất nửa vời trong phòng chống tác hại của thuốc lá nữa là quy định cảnh báo sức khỏe trên vỏ bao thuốc lá. Theo ông Nguyễn Tuấn Lâm (WHO tại VN), đến tháng 5-2009 đã có 23 nước cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh (50% diện tích) trên vỏ bao thuốc lá. VN cũng đã thực hiện cảnh báo sức khỏe nhưng chỉ bằng lời và trên diện tích 30%. Hiệu quả cảnh báo rõ ràng đã giảm. “Chính một số nhà máy VN sản xuất thuốc lá xuất khẩu đã thực hiện cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh như quy định nước bạn, nhưng thực hiện tại VN thì nhà máy nào cũng kêu là khó khăn” – ông Lâm than thở.

Bà Hải cho rằng mỗi năm có tới 40.000 người VN tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá, gấp gần bốn lần số ca tử vong do tai nạn giao thông! Gần 10 năm nay, mỗi năm chúng ta đã dành 1 tuần từ ngày 26 đến 31-5 phòng chống tác hại của thuốc lá, nhưng lượng người hút thuốc không giảm mà có xu hướng tăng! Đã đến lúc không thể nửa vời trong chống thuốc lá.

—Lan Anh